“Bạn sẽ làm gì  để kiếm được tiền khi tất cả những gì bạn có chỉ là 5 đô la và hai giờ đồng hồ?” Đây là bài tập mà Tina Seelig giao cho các sinh viên tại một số lớp do bà phụ trách tại trường đại học Stanford, một ngôi trường danh giá và nổi tiếng của Mỹ. Đây cũng là mở đầu cho nội dung của cuốn sách “Nếu tôi biết được khi còn 20”của tác giả Tina Seelig.

Tina Seelig có bằng tiến sĩ về thần kinh học tại trường Y Standford, đồng thời là Giám đốc điều hành Chương trình kinh doanh kỹ thuật Standford – một trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp của trường Kỹ thuật Standford. Ngoài ra, bà còn tham gia giảng dạy tại khoa Khoa học Quản trị và Kỹ thuật, cũng như học viện thiết kế Hasso Platter, đều thuộc đại học Standford.

Để thực hiện bài tập có 14 nhóm sinh viên tham gia và mỗi nhóm được nhận một phong bì 5 đô la tượng trưng cho “hạt giống tài chính” của mình. Mỗi nhóm sẽ có tư duy khác nhau. Khi tới hạn báo cáo, bà hỏi kết quả thì hầu hết các nhóm thực hiện nói, “Đi Las Vegas”, hoặc “Mua vé số” và đã tạo ra những trận cười trong lớp bởi nếu ai đó thực hiện theo cách này thì chắc hẳn sẽ có rủi ro nhiều hơn là nhận được những phần thưởng lớn vì cơ hội thắng rất hiếm hoi. Còn những đề xuất tiếp theo là mở tiệm rửa xe hoặc quầy bán nước bằng việc sử dụng khoản tiền 5 đô la để trang bị những vật dụng thiết yếu. Đây là một lựa chọn tốt cho những ai muốn kiếm một vài đồng từ 5 đô la có sẵn trong 2 giờ đồng hồ. Tuy nhiên có một số sinh viên cuối cùng đều tìm ra những hướng đi vượt xa các giải pháp thông thường. Họ đã thách thức các giả định truyền thống để mở ra một chân trời rộng lớn những điều khả thi, nhằm tạo ra càng nhiều giá trị càng tốt.

Vậy họ đã làm được điều này như thế nào? Theo quan sát của tác giả, những nhóm kiếm được tiền nhiều nhất thực chất chẳng cần dùng đến 5 đô la cho trước. Họ nhận ra rằng tập trung vào tiền làm cho vấn đề trở nên chật hẹp. Họ hiểu được về bản chất 5 đô la không là gì cả, nên họ quyết định tiếp cận vấn đề ở khía cạnh rộng hơn: Chúng ta có thể làm gì để kiếm tiền nếu chúng ta bắt đầu bằng hai bàn tay trắng? Họ tăng cường khả năng của mình, tận dụng các tài năng sẵn có, và mở rộng cửa cho sự sáng tạo để nhận ra những vấn đề bên trong mình. Đó là những vấn đề họ đã trải qua hoặc thấy người khác gặp phải, là những vấn đề họ có thể đã gặp trước đó nhưng chưa từng nghĩ cách để giải quyết. Những vấn đề này ở đâu đó quanh ta nhưng không phải ai cũng nhận ra chúng. Bằng cách đưa những vấn đề này ra ánh sáng và tìm cách giải quyết chúng, nhóm chiến thắng đã thu được hơn 600 đô la, với một suất sinh lời trên vốn đầu tư lên đến 4.000 phần trăm.

Những công việc cụ thể họ đã làm? Tất cả các nhóm đều rất sáng tạo. Một nhóm đã nhận ra vấn đề rất phổ biến ở nhiều làng đại học - người ta phải xếp hàng dài không dễ chịu chút nào ở các nhà hàng nổi tiếng vào tối thứ Bảy. Nhóm này quyết định giúp những người không muốn xếp hàng đợi đến lượt mình. Họ cặp đôi và đặt chỗ trước ở một số nhà hàng, sau đó họ bán mỗi chỗ với giá lên đến 20 đô la cho những khách hàng sẵn lòng mua để không cần phải đợi trong hàng dài.

Trong quá trình thực hiện dự án, họ lại quan sát được một chi tiết rất thú vị. Họ nhận ra rằng các sinh viên nữ bán được chỗ đặt trước giỏi hơn những sinh viên nam, có lẽ vì khách hàng cảm thấy dễ chịu hơn khi tiếp xúc với những cô gái trẻ. Vì thế họ điều chỉnh kế hoạch cho các sinh viên nam đi vòng quanh đặt chỗ trước ở nhiều nhà hàng khác nhau, còn các sinh viên nữ thì tìm các khách hàng để bán những chỗ đó. Cũng trong quá trình thực hiện, họ lại nhận ra rằng, quá trình thực hiện tốt nhất ở những nhà hàng phát máy nhắn tin báo rung để cho khách hàng biết khi bàn ăn đã sẵn sàng. Việc trực tiếp trao đổi máy nhắn tin làm cho khách hàng cảm thấy như thể họ đang bỏ tiền ra để nhận được thứ gì đó hữu hình.

Một đội khác lại tiếp cận vấn đề ở khía cạnh còn đơn giản hơn. Họ mở một tiệm sửa xe cung cấp dịch vụ kiểm tra áp suất lốp xe đạp miễn phí trước khu vực hội sinh viên. Nếu cần họ sẽ bơm bánh xe với giá 1 đô la. Ban đầu nhóm này nghĩ rằng họ đang lợi dụng các bạn sinh viên, trong khi học có thể dễ dàng đến một trạm xăng gần đó để bơm xe miễn phí. Nhưng sau khi cung cấp dịch vụ này cho vài khách hàng đầu tiên, nhóm thực hiện dự án nhận ra rằng những khách hàng của  họ thật sự rất biết ơn. Họ nhanh chóng hiểu ra rằng mình đang cung cấp một dịch vụ tiện dụng và có ích, mặc dù công việc thực chất rất đơn giản với nhóm sinh viên. Sau một giờ thực hiện, nhóm này nảy ra ý tưởng yêu cầu khách hàng đóng góp tình nguyện thay vì phải trả một giá nhất định cho dịch vụ. Từ đó doanh thu của nhóm không ngừng tăng lên. Họ nhận được nhiều tiền hơn khi các khách hàng có cảm giác biết ơn và đền đáp cho một dịch vụ miễn phí chứ không nghĩ mình bị buộc phải trả tiền cho dịch vụ đó.

Điểm chung của 2 nhóm nói trên là việc thử nghiệm những ý tưởng có được từ những gì họ quan sát thấy trong suốt quá trình thực hiện dự án đã đem lại kết quả tốt đẹp. Tuy nhiên, tạo ra lợi nhuận cao nhất là một nhóm xem xét nguồn lực có sẵn của họ dưới góc độ hoàn toàn khác. Nhóm này xác định rằng tài sản có giá trị nhất của họ không phải là 5 đô la hay hai giờ đồng hồ. Thay vào đó, họ cho rằng nguồn tài nguyên quý giá nhất của mình là bài thuyết trình dài ba phút vào ngày thứ Hai. Họ quyết định bán nó cho một công ty muốn tuyển dụng các sinh viên trong lớp. Nhóm này thực hiện một đoạn quảng cáo dài ba phút cho công ty đó, và vào buổi thuyết trình họ chiếu cho các sinh viên cùng lớp xem. Ý tưởng này thật xuất sắc. Họ đã nhận ra mình có một tài sản vô cùng quý giá chờ đợi được khai phá, khi mà những người khác chưa bao giờ để ý đến.

Vậy bài học rút ra ở đây là: “Cơ hội luôn có rất nhiều trong cuộc sống. Ở bất kỳ thời điểm  nào và bất cứ nơi đâu, bạn cũng có thể nhìn quanh và tìm ra các vấn đề cần được giải quyết”. “Chìa khóa của thành công là khả năng rút ra được những bài học từ những kinh nghiệm và tiếp tục bước tới với những kinh nghiệm mới mà ta đã học được”. Đó cũng chính là thông điệp được tác giả gửi gắm trong chương 1 “Mua một tặng hai” của cuốn sách.

Chương 2: Rạp xiếc đảo lộn. Trong chương này, tác giả đề cập đến những thách thức trong cuộc sống, đơn cử là tại sao chúng ta có xu hướng né tránh các khó khăn mà không dám đương đầu với nó. Với những câu chuyện về những cá nhân thành công khi đối mặt với những khó khăn, tác giả đưa ra thông điệp: Dám chấp nhận thử thách và tận dụng cơ hội từ những thử thách đó khi đi qua một con đường mà chúng ta không tìm ra cho mình một vấn đề, thì tức là chúng ta đã bỏ qua một núi tiền có thể tìm được từ con đường ấy”.

Chương 3: Bikini hay là chết? Chương này nói về những quy tắc do chính chúng ta đặt ra và nếu chúng ta bị bó hẹp trong những quy tắc đó thì sẽ chẳng có gì mới mẻ cả. Không vượt qua được cái hộp thì chúng ta chẳng thể biết bên ngoài cái hộp có những gì.

Chương 4: Vui lòng lấy ví của bạn ra. Chương này tác giả muốn đề cấp tới vấn đề của bản thân mỗi con người. Tác giả cho rằng, thông thường chúng ta cần lời động viên từ người khác để có động lực làm tốt một vấn đề. Nhưng cũng có những người tự nhìn vào bên trong mình để tìm kiếm động lực. Ở đây tác giả có kể ra một số câu chuyện thành công của một số cá nhân đã áp dụng phương pháp “Tự tin vào chính mình là một thế mạnh”.

Chương 5: Bí quyết thành công của thung lũng Silicon. Ở Chương này tác giả đề cập tới sự thất bại tại thung lũng Silicon, nơi mà thất bại là điều được hoan nghênh vì không một ai thành công mà không trải qua thất bại. Kể cả Steve Jobs - chủ tịch HĐQT, người sáng lập và có tầm ảnh hưởng của Apple - đã từng bị đuổi khỏi Apple do chính mình sáng lập và làm lại từ đầu, sau đó mới quay lại và tạo dựng thành công cho doanh nghiệp này cho tới tận ngày nay.

Chương 6: Không đời nào… nghề kỹ sư là dành cho con gái mà. Chương này tác giả nhấn mạnh việc chúng ta lựa chọn công việc và mục tiêu cho cuộc đời.

Chương 7: Biến nước chanh thành trực thăng. Đây là chương nói về sự may mắn trong cuộc đời. Sự may mắn phải xuất phát từ sự làm việc của mỗi cá nhân, và khi cơ hội đến với họ, họ nắm lấy và biến nó thành “cái may mắn” của họ.

Chương 8: Hãy vẽ luôn hồng tâm quanh mũi tên. Tác giả khuyên chúng ta nên biết trân trọng những gì người khác làm cho bản thân chúng ta. Ngoài ra, ở đây tác giả còn nhấn mạnh vấn đề thương hiệu cá nhân. Chúng ta cần bảo vệ và giữ gìn nó cho thật tốt.

Chương 9: Phần này có thi không? Tác giả khuyên chúng ta hãy làm những gì tốt nhất mình có thể, đừng tự hài lòng với bản thân hoặc chỉ làm đạt ở mức yêu cầu vì bạn nhất định muốn trở nên xuất sắc và đi xa hơn những gì được mong đợi ở bạn ở mọi thời điểm. Hãy dồn toàn bộ trái tim và tâm hồn vào thứ bạn làm chắc chắn bạn sẽ gặt hái được thành công vượt trội.

Chương 10: Những tạo tác từ thực nghiệm. Tác giả chỉ ra, mỗi người chúng ta rất dễ bị khóa và những cách tư duy truyền thống và chặn hết những lựa chọn thay thế khả thi. Đối với hầu hết chúng ta, có rất nhiều những đám đông đứng bên lề, khuyến khích mỗi chúng ta ở lại trên con đường quy định, chỉ tô màu bên trong các đường ranh giới, và đi trên cùng những con đường họ đã đi theo. Điều này làm cho cả những người đó và bạn cảm thấy dễ chịu. Nó củng cố thêm những điều họ đã lựa chọn và cung cấp cho bạn một công thức dễ đi theo. Nhưng nó cũng có thể cực kỳ hạn hẹp. Tại đây, tác giả đưa ra những câu chuyện mang tới những thông điệp có ý nghĩa: để mở khóa cho những khả năng vô hạn của bản thân, bạn phải thoát ra khỏi chiếc vỏ an toàn, sẵn sàng chấp nhận thất bại, học cách xem nhẹ những khó khăn, và nắm bắt cơ hội để trở nên xuất sắc.

Cuộc sống ngày càng phức tạp và hiện đại hơn, mỗi người trẻ cần trang bị cho mình những kiến thức đa chiều, thực tế về cuộc sống cũng như nâng cao hiểu biết của bản thân. Cuốn sách “Nếu tôi biết được khi còn 20” như một cuốn cẩm nang nhỏ giúp các bạn đọc trẻ nhận thức xã hội, nhận thức những chuyển biến không ngừng của cuộc sống, từ đó biết cách xử trí những vấn đề của riêng mình. Cuốn sách cũng cung cấp cho bạn một lăng kính để thông qua đó chúng ta nhìn thấy những khó khăn là những cơ hội và mang đến cho bạn một sự tự tin rằng mọi việc đều có cách giải quyết.

Sách của tác giả Tina Seelig, Hồng Nhật dịch, do Nhà xuất bản Trẻ xuất bản năm 2019. Sách dày 251 trang, khổ 20,5cm. Cuốn sách hiện đang được phục vụ tại kho Lưu động Thư viện tỉnh Vĩnh Phúc, mã số ký hiệu 204000584. Kính mời độc giả đón đọc!

                                                                                      Hoàng Thị Thanh Bình.